مطالعه کمیت و کیفیت بذر اسفرزه (plantago ovata) تحت سطوح مختلف نیتروژن و رژیم آبیاری

به منظور بررسی واکنش عملکرد، خصوصیات کمی و کیفی اسفرزه (plantago ovata) به دور آبیاری و کوددهی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال زراعی 1388 به اجرا در آمد. آزمایش به صورت کرت خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. دور آبیاری شامل 7، 14 و 21 روز یکبار در کرت های اصلی و کوددهی شامل 5 ترکیب کودی (100% کود اوره، 100% کود مرغی، 75% کود اوره + 25% کود مرغی، 50% کود اوره + 50% کود مرغی، 25% کود اوره + 75% کود مرغی) و شاهد (عدم کوددهی) در کرت های فرعی قرار گرفتند. صفات اندازه-گیری شده شامل عملکرد دانه، تعداد پنجه در بوته، ارتفاع گیاه، تعداد سنبله در بوته، طول سنبله، تعداد بذر در سنبله، وزن هزار دانه، تجمع ماده خشک، شاخص های کیفی فاکتور تورم، تورم به ازای هر گرم بذر، درصد موسیلاژ، غلظت عناصر اصلی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، جذب آن ها، کارایی زراعی، بازیافت و فیزیولوژیکی نیتروژن و فسفر بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که فواصل آبیاری بر عملکرد و اکثر خصوصیات مرتبط به عملکرد به جز تعداد پنجه در بوته، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه دارای تأثیر معنی دار بوده است. بیشترین عملکرد بذر هنگامی به دست آمد که آبیاری با فاصله 7 روز یکبار انجام گرفت که اختلاف معنی داری با فاصله آبیاری 14 روز نداشت. از فاکتورهای کیفی بذر فقط درصد موسیلاژ بذر تحت تأثیر فاصله آبیاری قرار گرفت و بالاترین درصد موسیلاژ با فاصله آبیاری 14 روز حاصل شد. آبیاری بر غلظت عناصر اسفرزه تأثیر معنی دار نداشت ولی جذب نیتروژن و پتاسیم اختلاف معنی دار با فاصله آبیاری نشان دادند. بیشترین جذب نیتروژن، فسفر و پتاسیم با فاصله آبیاری 7 روز به دست آمد. کارایی زراعی نیتروژن و فسفر تحت تأثیر فاصله آبیاری قرار گرفتند و بیشترین مقدار برای آن ها با فاصله ابیاری 14 روز به دست آمد. ماده خشک اسفرزه در 70 و 85 روز پس از کاشت و در هنگام برداشت نیز به طور معنی داری تحت تأثیر آبیاری قرار گرفت و افزایش فاصله آبیاری باعث کاهش ماده خشک گردید. تمام صفات اندازه گیری شده در آزمایش به جز غلظت پتاسیم اندام هوائی به طور معنی دار تحت تأثیر کوددهی قرار گرفتند. بکارگیری کود صرف نظر از منبع آن باعث افزایش معنی دار رشد و عملکرد و بهبود کیفیت بذر اسفرزه گردید. تیمارهای تلفیقی بیشترین مقدار را برای صفات ذکر شده باعث گردیدند. بیشترین ماده خشک و عملکرد به ترتیب با جایگزینی 50 و 75 درصد کود شیمیایی توسط کود مرغی حاصل شد. بنابراین با توجه به عدم اختلاف معنی دار عملکرد و موسیلاژ اسفرزه در تیمار 14 روز آبیاری با تیمار 7 روز آبیاری و همچنین برتری معنی دار تیمار 75 درصد کود مرغی + 25 درصد کود اوره می توان اظهار کرد که این تیمارها برای اسفرزه مطلوب می باشد.